Żelazo pełni w naszym organizmie wiele ważnych funkcji. Jedną z nich jest udział w transporcie i magazynowaniu tlenu. Większość dietetyków uważa, że urozmaicona dieta bogata w produkty roślinne i zwierzęce dostarcza organizmowi odpowiednią ilość żelaza. Są jednak w naszym życiu takie momenty, gdy szczególnie musimy zadbać o jego poziom we krwi. Jednym z nich jest okres ciąży i karmienia piersią.
Anemia ciążowa zdarza się dość często, ma ją nawet co trzecia kobieta. Jest zjawiskiem fizjologicznie normalnym i wynika ze zmian, jakie zachodzą w organizmie kobiety ciężarnej. Wynika to z tego, że w organizmie ciężarnej, zwłaszcza od drugiego trymestru, zwiększa się ilość jednego ze składników krwi - osocza. Dlatego też w jednostce objętości surowicy krwi jest mniej erytrocytów (czerwonych krwinek), a krew jest bardziej rozcieńczona. Dlatego też u każdej ciężarnej, na pewnym etapie ciąży, dochodzi do obniżenia niektórych wartości parametrów morfologicznych.
O klasycznej anemii możemy mówić dopiero, gdy dochodzi do typowego niedoboru żelaza. Jego poziom może się zmniejszyć już w drugim trymestrze ciąży. Dlaczego?? Dziecko coraz szybciej się rozwija, a zapasy żelaza w organizmie kobiety powoli się wyczerpują. Tymczasem zarówno mama, jak i dziecko bardzo go potrzebują.
Bardzo ważna staje się profilaktyka anemii, czyli odpowiednia edukacja kobiety oraz modyfikacja jej diety z uwzględnieniem produktów bogatych w żelazo dobrze przyswajalne przez organizm człowieka. Chodzi tutaj o żelazo hemowe, które znajduje się w pokarmach pochodzenia zwierzęcego i jest przyswajalne na poziomie 20 - 30 %. Źródłem drugiego typu żelaza, tj. niehemowego, są natomiast niektóre pokarmy roślinne. Ten rodzaj żelaza wchłania się o wiele gorzej - na poziomie 1-6 %.
Na szczęście przyswajanie żelaza niehemowego poprawia witamina C, gdyż jej obecność w organizmie zwiększa wchłanianie żelaza nawet 2-3-krotnie. Ponadto należy pamiętać, że istnieją również produkty i substancje, które osłabiają wchłanianie żelaza, dlatego też trzeba je wykluczyć lub ograniczyć. Należą do nich głównie kawa (redukuje wchłanianie żelaza o 40%) i herbata (o 60%). Unikaj również łączenia produktów z żelazem z tymi zawierającymi wapń, bo ten pierwiastek także zmniejsza wchłanianie żelaza.
Gdzie zatem szukać żelaza hemowego? Otóż w takich produktach jak:
- mięso: mięso czerwone;
- ryby: tuńczyk;
- jajka: żółtko jaja.
A oto kilka źródeł żelaza niehemowego:
- herbata z pokrzywy;
- kiełki fasoli mung;
- sok z buraka, marchewki i jabłka;
- morele suszone (niesiarkowane).
Pamiętaj, aby łączyć te produkty z takimi, które są bogate w witaminę C, czyli z pomarańczami, truskawkami, czerwoną porzeczką, kiwi, natką pietruszki, papryką, warzywami kapustnymi i warzywa liściowymi. Uwaga: w ciąży unikaj jedzenia wątróbki, bo oprócz żelaza zawiera ona dużo retinolu i innych substancji toksycznych, które mogą przyczynić się do wystąpienia u dziecka wad wrodzonych (przy dużym spożyciu).
W niektórych przypadkach warto przemyśleć również stosowanie suplementów diety dla ciężarnych, czyli preparatów wieloskładnikowych dla kobiet w ciąży, które oprócz DHA, witaminy D, jodu i kwasu foliowego zawierają także żelazo. Natomiast preparatów zawierających wyłącznie żelazo (dawki są tam o wiele wyższe) nie możesz stosować bez wyraźnego zalecenia lekarza.
Prawdziwa anemia w ciąży rozwija się w sytuacji niedoboru pierwiastków i witamin niezbędnych w procesach krwiotwórczych, tj. kwas foliowy lub witamina B12. O takiej anemii można mówić, gdy dochodzi do spadku poziomu hemoglobiny poniżej 11 g/dl i/lub hematokrytu poniżej 33%. Przy niskich wartościach hemoglobiny i hematokrytu należy też wziąć pod uwagę inne parametry morfologii krwi, np. MCV – objętość krwinek czerwonych.
Jeśli erytrocyty mają małą objętość (anemia mikrocytarna), zaleca się badanie w kierunku niedoboru żelaza we krwi. Jeśli erytrocyty mają dużą objętość (anemia makrocytarna), można podejrzewać niedobory kwasu foliowego lub witaminy B12. Wówczas lekarz zaleca przyjmowanie odpowiednich preparatów leczniczych. W przypadku anemii z niedoboru żelaza o łagodnym przebiegu stosuje się doustną suplementację preparatami żelaza – najczęściej w dawce 120 mg na dobę.
Preparaty żelaza dobrze jest przyjmować na godzinę lub na pół godziny przed jedzeniem, gdyż pokarm zmniejsza absorpcję żelaza z jelit. Niedokrwistość umiarkowana wymaga podawania żelaza drogą doustną lub dożylną. Dożylne uzupełnianie niedoborów żelaza jest szybsze i bardziej skuteczne niż suplementacja doustna.
Rzadko kiedy konieczna jest transfuzja krwi. Zdarzać się to może w sytuacji obfitego krwawienia, np. z powodu odklejenia się łożyska. Anemia z niedoboru kwasu foliowego wymaga doustnego uzupełniania niedoborów tej witaminy w zwiększonych dawkach. Anemia z niedoboru witaminy B12 zdarza się rzadko – wymaga suplementacji doustnej lub stosowania zastrzyków domięśniowych.
Hemoglobina jest nośnikiem tlenu w czerwonych ciałkach krwi. Jej niedobory grożą zaburzeniami rozwoju płodu i niedotlenieniem, zaś u mamy wywołać osłabienie, zawroty głowy, problemy z koncentracją, męczliwośc, a nawet zaburzenia kardiologiczne. Ciężka anemia w I trymestrze ciąży może grozić zaburzeniami implantacji zarodka i poronieniem. Anemia w II trymestrze może powodować zahamowanie wzrostu wewnątrzmacicznego płodu lub powstanie wad wrodzonych, a w III trymestrze – poród przedwczesny.
Za anemię w czasie ciąży czasami mogą odpowiadać zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego, w tym zmniejszone wchłanianie żelaza z jelit. Ponadto kobiety ciężarne często mają do czynienia z hemoroidami, czyli żylakami odbytu, a ich pękanie skutkuje krwawieniem, które wtórnie również może przyczynić się do utraty żelaza z organizmu.
Do innych czynników zwiększających ryzyko anemii w ciąży należą:
- ciąża mnoga;
- niedobór witamin i składników mineralnych w diecie;
- palenie tytoniu;
- picie alkoholu;
- przewlekłe choroby przewodu pokarmowego;
- zażywanie leków stosowanych przy padaczce;
- wrodzone choroby krwi matki;
- silne wymioty ciążowe.
2017-07-27
