Otwór owalny (FO, foramen ovale) jest to ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej, istniejący fizjologicznie w życiu płodowym i umożliwiający przepływ krwi z przedsionka prawego do lewego - zgodnie z gradientem ciśnień. Wyposażony jest w zastawkę. Gdy wszystko idzie zgodnie z planem Matki Natury, wówczas zamyka się w ciągu pierwszych miesięcy po porodzie. A co jeśli koncepcje ulegną zmianie?
Po porodzie zwiększające się ciśnienie w przedsionku lewym powoduje zamknięcie zastawki na stałe i zarośnięcie otworu owalnego. Zazwyczaj dzieje się to w ciągu pierwszego roku życia, aczkolwiek nawet niecałkowicie zarośnięty (pod warunkiem ścisłego przylegania zastawki) nie stwarza zagrożenia dla zdrowia, czy też życia człowieka, gdyż domyka go ciśnienie krwi lewego przedsionka.
Niebezpieczeństwo pojawia się dopiero wtedy, gdy nie został on całkowicie zamknięty i - zgodnie z nową różnicą ciśnień - krew przepływa z lewego przedsionka do prawego, co skutkuje przeciążeniem obiegu płucnego i mniejszą ilością krwi w obiegu wielkim. Wtedy właśnie możemy mówić o drożnym otworze owalnym (PFO), a potocznie o dziurze w sercu. Jest to w zasadzie dość częsta wada mięśnia sercowego, gdyż występuję nawet u około 30% dorosłych osób. Jeśli chodzi o PFO, to nie występują tu na ogół żadne typowe czy też uciążliwe objawy. W niektórych przypadkach jednak wada ta może sprzyjać wystąpieniu udaru niedokrwiennego mózgu lub powodować zaburzenia rytmu mięśnia sercowego u dorosłych, a także dawać większe ryzyko wystąpienia migrenowych bólów głowy oraz choroby kesonowej lub choroby wysokościowej. W znacznym odsetku przypadków przeciek przez otwór jest niewielki, nieistotny hemodynamicznie i nie wymaga leczenia.
U dzieci otwór owalny często zamyka się samoistnie, a jeżeli nawet pozostaje drożny, nie daje zwykle żadnych konsekwencji. PFO nie jest rzeczywistym otworem i nie wiąże się z istotnym przepływem krwi przez przegrodę międzyprzedsionkową. PFO jest szczeliną między dwoma zachodzącymi na siebie częściami przegrody, do której otwarcia dochodzi w szczególnych, indywidualnych sytuacjach.
Należy zaznaczyć, że o przetrwałym otworze owalnym można mówić dopiero po 3. miesiącu życia, zatem taka wada jak PFO u noworodka czy wczesnego niemowlaka nie istnieje (można powiedzieć jedynie drożny otwór owalny u noworodka). Przerwały otwór owalny można uwidocznić w typowym badaniu echokardiograficznym przez klatkę piersiową (ECHO serca). Dokładniejszy obraz daje ECHO przezprzełykowe, to właśnie badanie jest metodą referencyjną do prawidłowego rozpoznawania PFO.
W ewentualnym procesie leczenia wykorzystuje się niekiedy zabieg zamknięcia PFO, chociaż większość pacjentów z PFO nie wymaga zamykania otworu owalnego, co więcej – pacjenci z nieistotnym hemodynamicznie przepływem przez otwór owalny nie wymagają nawet stałej opieki kardiologicznej. W przypadku zakwalifikowania pacjenta do leczenia zabiegowego, w większości przypadków dokonuje się przezskórnego zamknięcia otworu owalnego. Taki zabieg zamknięcia PFO polega na założeniu specjalnego implantu wprowadzanego przez cewnik naczyniowy umieszczony w tętnicy udowej.
Po zamknięciu PFO metodą kardiologii inwazyjnej niezbędne jest przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego przez 6 miesięcy, a także profilaktyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia.
2019-09-21
