Wyprysk łojotokowy (ŁZS) jest często występującą chorobą wieku dorosłego, charakteryzującą się występowaniem złuszczających się zmian skórnych pokrytych żółtawą łuską. W przypadku dzieci najczęściej dotyczy niemowląt i pojawia się w ciągu pierwszych tygodni życia (zazwyczaj między 2. a 10. tygodniem) w postaci tzw. ciemieniuchy. Za główną przyczynę uznaje się nadmierne gromadzenie łoju, którego wytwarzanie jest ściśle związanie z niedojrzałą jeszcze gospodarką hormonalną. Szacuje się, że choroba może dotyczyć 3–5% populacji. Jedną z możliwych, ale najczęściej rzadko występujących, postaci jest rozwój uogólnionego stanu zapalnego skóry, czyli erytrodemii.

 

Charakterystyczne dla wyprysku łojotokowego zmiany mają postać tłustych, szarożółtych łusek i strupów, zwykle mocno przylegających do podłoża, nierzadko z towarzyszącym nasilonym rumieniem i wysiękiem. Wykwity te pojawiają się na owłosionej skórze głowy, ale mogą się stopniowo rozszerzać, zajmując czoło, okolicę małżowin usznych, policzki, szyję, a nawet tułów i kończyny. W przypadku zajęcia fałdów skórnych można obserwować sączenie i powstawanie linijnych pęknięć. Stan zapalny i sączenie mogą sprzyjać nadkażeniom bakteryjnym i drożdżakowym. Dolegliwości świądowe są łagodne. Po kilku tygodniach, rzadziej po kilku miesiącach, zmiany skórne zaczynają się samoistnie cofać i ustępują bez pozostawienia śladu.

 

W przypadku pojawienia się pierwszych zmian u dziecka na owłosionej skórze głowy wskazane jest delikatne wyczesywanie łuski za pomocą miękkich szczotek niemowlęcych po wcześniejszym zastosowaniu preparatów rozmiękczających łuskę. Natomiast w razie rozwoju bardziej nasilonego stanu zapalnego z wykwitami sączącymi lub w łojotokowym zapaleniu skóry zajmującym rozległe powierzchnie, w tym okolicę pieluszkową, wskazana jest konsultacja dermatologiczna. Rozpoznanie łojotokowego zapalenia owłosionej skóry głowy zwykle nie nastręcza trudności diagnostycznych.

 

W przypadku nadkażenia bakteryjnego lub drożdżakowego wskazane jest zastosowanie miejscowych środków farmakologicznych. U dzieci zazwyczaj nie stosuje się leków kortykosteroidowych, które są powszechne w leczeniu łojotokowego zapalenia skóry u dorosłych. Mają one wiele działań niepożądanych i dlatego są tylko przepisywane w wyjątkowo ostrym przebiegu choroby. W przypadku prawidłowego postępowania łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt mija najczęściej w ciągu kilku tygodni, chociaż może trwać nawet do 1. roku życia. Gdy objawy ustąpią należy pamiętać o właściwej pielęgnacji skóry. Zaleca się łagodną pielęgnację z zastosowaniem delikatnych preparatów myjących i niedopuszczanie do tworzenia się grubych pokładów łuski oraz dokładne osuszanie skóry po kąpieli.

 

Co ważne, nie istnieją metody zapobiegania zachorowaniu na łojotokowe zapalenie skóry. Niestety nie ma również lekarstw skutecznie i na zawsze eliminujących chorobę. Można jednak dbać o to, by ataki chorób były rzadsze i łagodniejsze oraz zapobiegać rozwojowi bardziej poważnych postaci tej choroby poprzez prawidłowe postępowanie już w momencie wystąpienia zmian skórnych o niewielkim nasileniu. Przede wszystkim ważne jest, aby nie dopuszczać do innych stanów zapalnych skóry.

 

Nie ma wątpliwości, że wyprysk łojotokowy i wyprysk atopowy wyglądają podobnie, można nawet uznać, że obydwie leczy się podobnie, ale rokowanie jest zupełnie odmienne. Łojotokowe zapalenie skóry nie wymaga stosowania żadnych diet eliminacyjnych i ustąpi samoistnie po kilku miesiącach trwania. Inne rokowanie jest w przypadku atopowego zapalenia skóry, które nie minie samoistnie i nakłada na dzieci oraz ich rodziny zmiany stylu życia poprzez odpowiednią pielęgnację skóry, stosowanie odpowiednich diet, unikanie określonych pokarmów, itp. To dlatego, że wyprysk atopowy pozostanie z dzieckiem na wiele lat w różnym stopniu nasilenia.

 

Atopowe zapalenie skóry (AZS) należy do zapalnych alergicznych chorób skóry i jest związane z uczuleniem na substancje znajdujące się w środowisku zewnętrznym, czyli na tzw. alergeny. Różni się od łojotokowego zapalenia skóry późniejszym początkiem (zwykle po 3. miesiącu życia), nasilonym świądem, często dodatnim rodzinnym wywiadem atopowym, a miejscem preferowanym przez tą chorobę będą policzki twarzy, szyja oraz symetrycznie zgięcia łokciowe, nadgarstki i kolana. Skóra u dziecka z atopią jest wyraźnie sucha na całej powierzchni.

 

Zaniepokoić również powinno zapalenie czerwieni wargowej, które może wyglądać jak sucha skóra wokół ust i na wargach oraz nawracające zapalenie spojówek. Charakterystyczne dla AZS objawy to także biały dermografizm, czyli paradoksalna reakcja skóry, która u chorych na atopowe zapalenie skóry przejawia się tym, że po zadrapaniu skóra reaguje zblednięciem, a nie zaczerwieniem oraz objaw polakierowanych paznokci, który wiążę się z intensywnym świądem, częstym pocieraniem i drapaniem, co doprowadza do powstania tj. polakierowanych paznokci. Dziecko z ŁZS mimo zmian skórnych pozostaje spokojne, nie drapie się, nie jest rozdrażnione i wysypia się w nocy. Dzieci niespokojne, rozdrażnione, które chcą się pocierać, drapać, a w nocy się rozkopują to dzieci cierpiące z powodu świądu w atopowym zapaleniu skóry.

 

Wygląd zmian skórnych tych dwóch chorób jest także inny. We wczesnodziecięcym okresie atopowego zapalenia skóry zmiany są grudkowe, pęcherzykowe, sączące i wilgotne, które potem zasychają dając wyraźny efekt napiętej i łuszczącej się skóry. Zmiany skórne są albo wilgotne (faza ostra) albo łuszczące się w fazie przewlekłej dając silną potrzebę drapania. Zmiany wydrapywane znów sączą, mogą się wtórnie nadkażać bakteryjnie i ulegać tak zwanemu zliszajowaceniu. Przy podejrzeniu atopowego zapalenia skóry należy dobrze zebrać wywiad pod kątem alergii występujących u rodziców dziecka, czy jego rodzeństwa. Alergie i w związku z tym atopowe zapalenie skóry się dziedziczą. W przypadku wątpliwości można wykonać badanie krwi u dziecka na obecność immunoglobuliny E, która w chorobach atopowych jest podwyższona.

 

Ważne, aby jak najszybciej ustalić przyczynę wystąpienia objawów – to zdecyduje o najlepszych metodach leczenia. Leczenie obydwu chorób obejmuje nawilżanie, natłuszczanie i działanie przeciwzapalne. Ale u dzieci z łojotokowym zapaleniem skóry będziemy korzystać z oliwek złuszczających i preparatów przeciwgrzybiczych. Te nie przyniosą wymiernej korzyści w atopowym zapaleniu skóry, gdzie podstawowym działaniem leczniczym jest uszczelnienie bariery lipidowej, zmniejszenie świądu i stanu zapalnego skóry. W pielęgnacji niemowlaka czy noworodka z AZS podstawą jest balsam do skóry atopowej.

 

Dzięki specjalnej formule balsam jest delikatny dla skóry malca, natłuszcza ją i nawilża. Skóra chorego dziecka nawet w okresie bezobjawowym powinna być nawilżana 3–4-krotnie w ciągu dnia. Utrzymanie prawidłowego nawilżenia naskórka ogranicza wchłanianie alergenów przez skórę i redukuje świąd. Wspiera to funkcję ochronną skóry. Ważnymi elementami pielęgnacji skóry atopowej u niemowląt są także szampon i płyn do kąpieli dla dzieci z atopowym zapaleniem skóry lub mydła o neutralnym pH. Kąpiele dziecka z AZS powinny być krótkie (około 5 minut), ponieważ woda dodatkowo wysusza skórę.

 

Dziecko z atopowym zapaleniem skóry należy ubierać w przewiewną odzież bez elementów potencjalnie podrażniających (zwłaszcza bez domieszki wełny i nieprzepuszczalnych tworzyw sztucznych). Na AZS lekarz może przepisać także maść zawierającą glikokortykosteroidy. Inne leki na atopowe zapalenie skóry to m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne i antyhistaminowe. Dla łagodzenia objawów AZS ważna jest też dieta skonstruowana tak, by nie zawierała produktów drażniących i ograniczała potencjalne alergeny. Przed włączeniem diety należy skonsultować się z lekarzem.

 

2020-04-29