Przedwczesny poród niesie za sobą możliwość wystąpienia choroby znanej jako martwicze zapalenie jelit (necrotizing enterocolitis, NEC). Schorzenie charakteryzuje się wystąpieniem zmian martwiczych ogniskowych lub rozlanych u dziecka w błonie śluzowej jelita cienkiego lub grubego. Jest to zwykle efekt niedotlenienia płodu, niedokrwienia albo czynników zakaźnych, nakładających się na niedojrzałość mechanizmów obronnych dziecka. Czynnikiem pierwotnym martwiczego zapalenia jelit jest niedotlenienie jelita.

 

Choroba występuje z częstością od 0,3 do 2,4 na 1 000 żywo urodzonych maluszków, a częstość występowania zdecydowanie zwiększa się wraz z obniżaniem się wieku płodowego. U wcześniaków NEC występuje na ogół między 14. a 20. dniem życia (zazwyczaj wiąże się z wprowadzeniem żywienia enteralnego). U noworodków donoszonych jest diagnozowane częściej w 1. tygodniu życia.

 

Objawy martwiczego zapalenia jelit rozwijają się nagle lub narastają stopniowo w ciągu 1lub 2 dni. Pojawia się zaleganie treści pokarmowej w żołądku, wzdęcie brzucha, tkliwość jamy brzusznej, wymioty, krwiste stolce. Cechuje objawy choroby jednocześnie duża zmienność – od nietolerancji pokarmowej do gwałtownie narastających objawów brzusznych, dlatego też martwicze zapalenie jelit może być trudne do zdiagnozowania.

 

Wczesne objawy NEC mogą być łagodne i mogą przypominać objawy problemów oddechowych, przetrwałego przewodu tętniczego lub infekcji: częstsze bezdechy i bradykardia, letarg, niestabilność temperatury, zmiana poziomu glukozy we krwi. Inne objawy mogą wskazywać na problemy z trawieniem, ale są często takie same jak objawy nietolerancji pokarmowej wynikającej z wcześniactwa: wymioty, zaleganie mleka w żołądku, lekko rozdęty brzuszek, biegunka lub krew w stolcu. Stan dzieci, u których występuje martwicze zapalenie jelit, może się szybko pogorszyć. Mogą one mieć ostry kryzys oddechowy, z ciężkim bezdechem i bradykardią, oddawać krwawe stolce i mieć bardzo rozdęty i tkliwy brzuch oraz wykazywać objawy sepsy.

 

Patogeneza schorzenia jest złożona, wieloczynnikowa i ostatecznie niewyjaśniona.

Głównymi czynnikami ryzyka rozwoju martwiczego zapalenia jelit są:

 

• wcześniactwo,
• niedotlenienie,
• uszkodzenie błony śluzowej jelit,
• kolonizacja bakteryjna przewodu pokarmowego (głównie przez pałeczki jelitowe),
• przedłużona antybiotykoterapia (każdy kolejny dzień zwiększa ryzyko NEC),
• leczenie indometacyną przetrwałego przewodu tętniczego,
• cewnikowanie naczyń pępowinowych,
• stosowanie kokainy przez matkę.

 

Za prawdopodobne czynniki ryzyka rozwoju NEC uznaje się też:

 

• żywienie mieszankami skrajnie niedojrzałych noworodków,
• stosowanie antagonistów receptorów H2 (sugeruje się, że środowisko kwaśne ma działanie ochronne na jelita),
• transfuzje koncentratu krwinek czerwonych.    

Neonatolodzy uważają, że wcześniaki powinny być zapoznawane z maleńkimi ilościami pokarmu tak wcześnie, jak to możliwe, ponieważ sam proces trawienia może stymulować żołądek i jelita do szybszego dojrzewania. Niektóre badania wskazują również, że mleko kobiece może mieć właściwości zapobiegające martwiczemu zapaleniu jelit. Mimo to, lekarze nie podadzą dziecku pokarmu, jeśli uważają, że jego przewód pokarmowy jest upośledzony, ponieważ udowodniono, że wprowadzanie pokarmu do uszkodzonych jelit zwiększa ryzyko wystąpienia martwiczego zapalenia jelit.

 

Medycyna coraz lepiej sobie radzi z zapobieganiem niedożywieniu podczas i po martwiczym zapaleniu jelit, dzięki żywieniu pozajelitowemu połączonemu z odpowiednią suplementacją witaminami i minerałami. Dzieci, u których ryzyko wystąpienia NEC jest zwiększone w związku z upośledzeniem przewodu pokarmowego, to przede wszystkim wcześniaki ze słabym przepływem krwi w jelitach lub ze słabym natlenowaniem (wskutek trudnego porodu, zespołu zaburzeń oddychania, częstych bezdechów i bradykardii lub z innych przyczyn). Do czasu, kiedy lekarz stwierdzi, że jelita dziecka są zdrowe, będzie ono żywione dożylnie.

 

Jeśli u Twojego dziecka zdiagnozowano NEC, nie wpadaj w panikę. Mimo że jest to poważna choroba, w większości przypadków może być pokonana dzięki leczeniu lub, jeśli to konieczne, za sprawą operacji chirurgicznej. Przy podejrzeniu NEC leczenie zawsze rozpoczyna się od leczenia zachowawczego. Pierwszym krokiem jest zaprzestanie żywienia enteralnego (dojelitowego). W żołądku pozostawia się otwartą sondę w celu odprowadzenia zalegającej treści. Ponadto wprowadza się celowaną antybiotykoterapię (flora beztlenowa), zapewnia odpowiednie pokrycie zapotrzebowania kalorycznego, podaż płynów, wyrównanie zaburzeń elektrolitowych, wyrównanie parametrów hematologicznych, a także stabilizację oddechów i krążenia.

 

W razie braku poprawy stanu dziecka - mimo leczenia zachowawczego oraz narastających objawów ze strony jamy brzuszne - po konsultacji chirurgicznej, podejmuje się leczenie operacyjne. Celem operacji jest usunięcie rozdartych lub martwych fragmentów jelita i wyczyszczenie miejscowych źródeł infekcji. W większości przypadków, kiedy martwicze zapalenie jelit zostaje wyleczone, nie pojawiają się nawroty ani inne problemy.

 

Czasami jednak proces gojenia pozostawia blizny w brzuszku lub na jelitach dziecka, które później powodują komplikacje. Najczęstszym wynikiem zbliznowacenia jest zwężenie niewielkiego obszaru jelita. Jeśli jest ono łagodne, może pozostać kompletnie niezauważone. Jeśli jest węższe, może spowodować skurcze, rozdęcie brzucha, wymioty, zaparcia lub krwawienie. Najpoważniejszym zagrożeniem po martwiczym zapaleniu jelit jest całkowita niedrożność jelita, która może prowadzić do poważnej infekcji lub perforacji jelita.  Bezwzględnym i pilnym wskazaniem do leczenia chirurgicznego jest perforacja jelita, na co wskazuje obecność gazów w wolnej jamie otrzewnej.

 

2019-10-02