Różyczka jest chorobą przebiegającą zwykle łagodnie i bez powikłań, ale zachorowanie u kobiet w ciąży może prowadzić do ciężkich powikłań u płodu i noworodka. Choroba ta występuje tylko u ludzi, stąd też to właśnie osoby zakażone są bezpośrednim źródłem infekcji. Przenoszona jest drogą powietrzną lub kropelkową. Osoby zakażone mają zdolność do przenoszenia wirusa od 7 dni przed wystąpieniem wysypki do 7 dni po jej pojawieniu się, a więc zakaźność trwa przez około 2 tygodnie. Nim zakażenie osiągnie pełnoobjawową formę, wirus znajduje się w okresie wylęgania. Jest to czas liczony od momentu wtargnięcia wirusa do pojawienia się pierwszych objawów choroby, który trwa 2-3 tygodnie (14-23 dni). W tym czasie wirus intensywnie namnaża się w organizmie.

 

Objawami choroby mogą być :

• złe samopoczucie i umiarkowana gorączka poniżej 39°C;
• powiększone węzły chłonne, zwykle w okolicy potylicznej;
• plamisto-grudkowa, czerwona wysypka pojawiająca się na twarzy i obejmująca stopniowo całe ciało aż do stóp, widoczna wyraźniej po ciepłym prysznicu lub kąpieli, zanikająca po 3 dniach w kolejności odwrotnej do pojawiania się;
• bóle lub łagodne zapalenie drobnych stawów.

Ponieważ wiele innych chorób przebiegających z wysypką może naśladować różyczkę, a prawie 50% jej przypadków przebiega bezobjawowo, rozpoznanie tylko na podstawie obrazu klinicznego jest utrudnione. Oprócz wystąpienia wcześniej wymienionych objawów fizykalnych niezbędnym potwierdzeniem zakażenia jest wykonanie laboratoryjnych badań krwi. W pobranej próbce krwi poszukuje się przeciwciał przeciw wirusowi klasy IgG oraz IgM.

Interpretacja wyników:
1. IgG(-) IgM(-) – wynik nie wskazuje ani na toczącą się infekcję, ani na zakażenie przebyte w przeszłości.
2. IgG(+) IgM(-) – w tym przypadku infekcja mogła wystąpić w przeszłości i organizm nabył przeciwciała lub jest to późna faza niedawnego zakażenia. Istotne jest rozróżnienie tych dwóch sytuacji i powtórzenie badań po 3 tygodniach, aby sprawdzić, czy miano przeciwciał IgG spada, nie zmienia się, czy rośnie.
3. IgG(+) IgM(+) oraz IgG(-) IgM(+) – taki wynik wskazuje na toczącą się infekcję.

Badania należy wykonać możliwie jak najwcześniej  i powtórzyć po 14–21 dniach (minimum 7 dni). W przypadku potwierdzenia choroby u ciężarnej należy dokładnie określić wiek ciążowy matki. Należy pamiętać, że wykrycie choroby u matki nie musi oznaczać zakażenia wewnątrzmacicznego płodu, a zakażenie płodu nie zawsze powoduje wystąpienie wad. Najcięższe powikłania stwierdza się w przypadku zakażenia w pierwszych 4 miesiącach ciąży. Dotyczą one wielu układów i narządów. 

 

Do najlepiej zbadanych defektów należą:

• wady narządu wzroku – zaćma, jaskra, małoocze, zez;
• wady serca – przetrwały przewód tętniczy, ubytki w przegrodzie międzykomorowej, zwężenie tętnicy płucnej;
• zaburzenia słuchu, a nawet głuchota.

Grupa wyżej wymienionych symptomów określana jest jako zespół CRS (congenital rubella syndrome) lub triada różyczkowa Gregga, gdyż o poważnych powikłaniach choroby u dzieci matek chorujących w ciąży na różyczkę jako pierwszy doniósł właśnie australijski okulista Norman Gregg. Objawy zespołu CRS mogą pojawiać się z opóźnieniem nawet po trzech latach. Zalicza się do nich m.in. cukrzycę, zapalenie tarczycy, niedobór hormonu wzrostu i zaburzenia zachowania. Dodatkowe uszkodzenia mogą obejmować układ nerwowy (zapalenie opon mózgowych, małogłowie) oraz wady narządów płciowych, patologie kostne czy schorzenia płuc, nerek, wątroby. Zakażenia w późniejszym okresie ciąży (po 16. tygodniu) nie jest już tak groźne, a w III trymestrze nie stanowi już najprawdopodobniej żadnego zagrożenia dla płodu, prawdopodobnie ze względu na odpowiedź immunologiczną płodu oraz przenikanie do niego matczynych przeciwciał.

 

Rozpoznanie CRS u płodu za pomocą badań nieinwazyjnych (ultrasonografia) jest trudne ze względu na brak swoistych dla choroby objawów. W uzasadnionych przypadkach stosuje się metody inwazyjne, takie jak badanie próbki kosmówki (10.–12. tydzień ciąży), płynu owodniowego (amniopunkcja – 14.–16. tydzień ciąży) i krwi płodowej (kordocenteza – 18.–20. tydzień ciąży).

 

Najskuteczniejszą profilaktyką są szczepienia ochronne przeciwko różyczce. Szczepionki są refundowane w ramach Programu Szczepień Ochronnych. Każde dziecko jest szczepione po raz pierwszy w 13. miesiącu życia, a następnie dawką przypominającą po 9. roku życia. Trwałą odporność mają również osoby, które przebyły chorobę. W przypadku kobiet, które nie zostały objęte programem obowiązkowych szczepień, bądź od szczepienia przypominającego minęło więcej niż 10 lat, istnieje możliwość doszczepienia się na własny koszt. Zaszczepić powinny się przede wszystkim młode kobiety pracujące w przedszkolach, szkołach, szpitalach i przychodniach. Po szczepieniu kobiety nie powinny zachodzić w ciążę przez co najmniej miesiąc, chociaż dostępne dane nie wskazują na ryzyko wystąpienia różyczki wrodzonej u kobiet, które zaszczepiono tuż przed zajściem w ciążę lub na początku ciąży.

 

2020-02-11