Dziecko, przychodząc na świat, wyposażone jest w cały system obronno-przystosowawczy, który pomaga mu się zaadoptować do nowego otoczenia. Pisząc to, mam na myśli odruchy noworodkowe, o których już wspominaliśmy na Znanej Położnej. Tym razem poruszę temat innych, równie ważnych, choć może mniej znanych, odruchów pierwotnych noworodka, a mianowicie wypada wspomnieć o tonicznych odruchach szyjnych.

               

Zacznijmy od odruchu ATOS, czyli asymetrycznego tonicznego odruchu szyi. Pojawia się on już w 18. tygodniu życia płodowego, a wygasa około 6-go miesiąca życia dziecka. Polega on na tym, że kiedy dziecko odwraca głowę na bok, to równocześnie powoduje to wyprostowanie ręki i nogi po tej stronie, w którą zwróciła się głowa i zgięcie kończyn po przeciwnej stronie – dlatego też nazywany jest zamiennie „odruchem szermierza”. W czasie życia płodowego odruch ten rozwija ruchy kopania i poruszania się dziecka w łonie matki, a także napięcie mięśniowe oraz stymuluje układ przedsionkowy.

 

Obecność tego odruchu jest bardzo potrzebna w okresie porodu, ponieważ bierze on w nim czynny udział - dziecko poprzez poruszanie się i odwracanie współdziała ze skurczami macicy. ATOS nie tylko odgrywa ważną rolę w procesie narodzin, ale jest przez ten proces wzmacniany. Być może dlatego dzieci narodzone w wyniku cięcia cesarskiego są narażone na większe ryzyko wystąpienia opóźnienia neurorozwojowego. W pierwszych miesiącach życia ATOS zapewnia przepływ powietrza niemowlęciu leżącemu na brzuchu, wpływa na kształtowanie się koordynacji ręka-oko i poczucia odległości ( na długość ramienia), co umożliwi w przyszłości dziecku dotykanie przedmiotów pod kontrolą wzroku, a także dzięki niemu dziecko doświadcza naprzemiennego obciążania stron ciała.

 

Odruch ten zwiększa napięcie mięśni prostujących, ćwicząc po kolei każdą połowę ciała oraz ruchy na bok, tworząc podstawy ruchu sięgania. Jeżeli ATOS przetrwa dłużej niż 6 miesięcy lub pozostanie w formie szczątkowej, to może utrudniać wykonywanie naprzemiennych ruchów kończyn. Powoduje trudności z przekraczaniem linii środkowej ciała - integrację dwustronną, co u niemowlęcia utrudnia przekładanie zabawki z ręki do ręki, manipulację zabawkami, prawidłowe obroty, raczkowanie, pełzanie oraz równowagę podczas nauki chodu. Opóźnia te procesy, co wpływa również na opóźnienie procesu mielinizacji centralnego układu nerwowego, czyli procesu tworzenia się osłonki tłuszczowej wokół włókien nerwowych w mózgu i rdzeniu kręgowym, które są potrzebne do efektywnego przekazywania impulsów nerwowych. To z kolei ma negatywny wpływ na prawidłowy rozwój zręczności, umiejętności manipulowania przedmiotami, płynnego czytania oraz pisania. Dziecko będzie wykonywało zadanie posługując się na raz tylko jedną połowa ciała. Może to powodować także brak skupienia na przetwarzaniu informacji, myśleniu. Powstają więc trudności z grafią i przelewem myśli na papier.

 

Prawdopodobnie ten odruch będzie też występował u dzieci z dysleksją i dysgrafią. Dziecko może mieć problem z wypowiadaniem myśli na piśmie, mieć brzydkie pismo, przyjmować nieprawidłową postawę podczas pisania (ustawianie się bokiem do blatu) oraz ustawiać kartkę tylko po stronie ręki, którą pisze, a w dodatku pod kątem. Dziecko może mieć także kłopoty z opanowaniem sztuki jazdy na rowerze. Nie w pełni wygaszony odruch ATOS wymaga ćwiczeń z doświadczonym terapeutą, który dobierze ich rodzaj do wieku i możliwości fizycznych dziecka. Najlepiej, gdy są to ćwiczenia krótkie, ale powtarzane kilka razy.

Następny toniczny odruch szyjny to symetryczny toniczny odruch szyi (STOS). Fizjologicznie pojawia się między 3. a 6. miesiącem życia dziecka, a zanika w 9. do 11go miesiąca życia. Polega na tym, że gdy dziecko zgina głowę w kierunku klatki piersiowej, następuje wówczas zgięcie kończyn górnych i wyprost kończyn dolnych, a odginanie głowy do tyłu powoduje wyprost kończyn górnych i zgięcie kończyn dolnych. Symetryczny toniczny odruch szyi dzieli ciało na połowę. Kiedy głowa jest wyprostowana, kończyny górne także się prostują, umożliwiając dziecku patrzenie na dalszą odległość, a kiedy głowa się zgina, to kończyny górne również, dzięki czemu dziecko skupia się na bliższych odległościach.

 

Podobnie jak ATOS tak i STOS rozwijają i ćwiczą oczy, co wpływa na prawidłowy rozwój percepcji wzrokowej. ATOS rozwija patrzenie na odległość ok. 17 cm, a więc na odległość ramienia, a STOS poszerza pole widzenia na dalsze odległości przez podnoszenie głowy do góry. Mimo, że odruch ten trwa krótko, jest ważnym etapem w rozwoju, bowiem ułatwia niemowlęciu pokonanie siły grawitacji, pozwala mu na przejście do pozycji czworaczej, co powoduje osiowe ustawienie okolicy potylicznej i krzyżowej względem siebie oraz wspomaga proces przestawienia się oczu na widzenie obuoczne.

 

Przetrwały odruch wpływa na powstanie nieprawidłowej postawy ciała w przyszłości. Dziecko garbi się podczas lekcji, a kiedy pisze, nadmiernie pochyla głowę i zgina kończyny górne. Często ma kłopoty na lekcjach wychowania fizycznego oraz słabą koordynację ruchów ręki i oczu. Nie potrafi bawić się w gry z piłką, gdyż traci ją z oczu, gdy jest ona w ruchu.

 

Konsekwencje przetrwałego odruchu STOS to także:

 

• nieprawidłowa postawa, pochylona sylwetka podczas chodzenia, tzw. małpi chód,
• układanie nóg w kształcie litery „W” podczas siedzenia,
• syndrom niezdarnego dziecka,
• niechlujne jedzenie,
• wolne przepisywanie, szczególnie z tablicy,
• trudności z nauką pływania, szczególnie na brzuchu,
• zaburzenia uwagi.

Jeżeli zauważysz, że któryś z wymienionych odruchów nie wygasł jeszcze u Twojego maluszka, a już powinien, albo nie jesteś pewna, czy to co widzisz to właśnie te odruchy, wówczas zgłoś się po poradę do specjalisty. Warto jak najwcześniej rozpocząć ćwiczenia korygujące.

 

 

 

 

2018-11-28