Żółtaczka okresu noworodkowego

Żółtaczką nazywamy objaw hiperbilirubinemi (wysokiego stężenia bilirubiny w organizmie), polegający na żółtawym zabarwieniu skóry, błon śluzowych i białkówki oka (najłatwiej jest ją zauważyć właśnie na białej części oka). Żółtaczką rozwija się w wyniku nagromadzenia dużej ilości żółtego barwnika (wspomnianej już bilirubiny), który powstaje z rozpadu hemoglobiny (barwnika czerwonych krwinek – erytrocytów, który odpowiada za transport tlenu).

Bilirubina jest między innymi wydalana przez wątrobę i drogi żółciowe do przewodu pokarmowego, a charakterystyczne zabarwienie stolca jest wynikiem obecności w nim bilirubiny przetworzonej przez bakterie przewodu pokarmowego. W uproszczeniu można stwierdzić, że żółtaczka pojawia się, gdy dochodzi do nagłego rozpadu dużej ilości czerwonych krwinek i hemoglobiny i/lub dochodzi do zaburzenia czynności wątroby albo dróg żółciowych.

 

Żółtaczka może być objawem fizjologicznym lub patologią. U większości zdrowych noworodków stężenie żółtego barwnika (bilirubiny) we krwi zwiększa się od drugiego do trzeciego dnia po urodzeniu, a u 30% noworodków widoczna jest nawet wyraźna żółtaczka.

 

Dzieje się tak, ponieważ w życiu wewnątrzmacicznym dziecko potrzebuje znacznie więcej krwinek czerwonych niż po urodzeniu, a w dodatku inny jest też rodzaj zawartej w nich hemoglobiny. Jest to tzw. hemoglobina płodowa. W związku z tym po porodzie wiele takich krwinek rozpada się i dochodzi do wymiany rodzaju hemoglobiny. W stosunkowo krótkim czasie powstaje tak dużo żółtego barwnika, że jeszcze niedojrzała wątroba dziecka nie potrafi go sprawnie wychwycić i wydalić. Jest to główna przyczyna żółtaczki fzjologicznej noworodków.

Jak rozpoznać żółtaczkę okresu noworodkowego?

- rozpoczyna się nie wcześniej niż w 2.—3. dobie życia (dokładnie po ukończeniu 36. godziny życia),
- ustępuje samoistnie zwykle do 10. dnia życia,
- stężenie bilirubiny nie przekracza górnej granicy normy adekwatnej dla danego wieku dziecka.


Należy zaznaczyć, że u wcześniaków zaczyna się nieco później i trwa dłużej (do 14. doby życia).
Żółtaczka fzjologiczna noworodków ustępuje sama i nie wymaga leczenia.


Niekiedy przyczyną żółtaczki u noworodka są czynniki inne niż fizjologiczne. Wtedy mamy już do czynienia z niepokojącą patologią.


Jeśli:
- żółtaczka pojawiła się już w 1. dobie życia lub po okresie żółtaczki fizjologicznej,
- stężenie bilirubiny we krwi jest dużo powyżej normy,
- żółtaczka utrzymuje się zbyt długo (po ukończeniu 10 - 14 dni życia),
- żółtaczce towarzyszą szarobiałe stolce i ciemny mocz,
wówczas niezbędne będą dodatkowe badania.


Przyczyną żółtaczki patologicznej może być co najmniej jeden z poniższych czynników:
- pokarm kobiecy (tzw. żółtaczka spowodowana pokarmem kobiecym) – najczęstsza przyczyna przedłużania się żółtaczki u noworodków karmionych piersią,
- konflikt serologiczny – niezgodność grupy krwi matki i dziecka (w zakresie grup AB0, czynnika Rh lub innych) – w wyniku czego krwinki dziecka są niszczone przez przeciwciała matki przekazane przez łożysko podczas ciąży,
- zakażenia,
- choroby wątroby (należy uwzględnić uszkodzenie miąższowe wątroby w wyniku działania czynnika infekcyjnego oraz cytotoksycznego, w tym cytomegalia, toksoplazmoza, różyczka, listerioza),
- niedrożność dróg żółciowych – bardzo intensywnej żółtaczce, nasilającej się w pierwszych tygodniach życia, towarzyszą szarobiałe, odbarwione stolce i ciemny mocz, a skóra nabiera żółtooliwkowej barwy.


Decyzję o wykonaniu badań (i ewentualnie leczeniu) zawsze podejmuje lekarz. Zatem, jeśli zauważysz u swojego dziecka takie objawy jak: pojawienie się żółtaczki lub jej nasilanie się, zmianę koloru skóry z żółtopomarańczowego na żółtooliwkowy, szarobiałe stolce lub bardzo ciemny, żółtobrązowy kolor moczu, bądź wyraźne zaburzenia zachowania dziecka (brak aktywności, drgawki, wiotkość mięśni lub piskliwy, głośny krzyk), jak najszybciej poinformuj o tym lekarza!


U 50% dzieci karmionych piersią żółtaczka jest bardziej nasilona (powyżej 15mg/dl) i ma tendencję do przedłużania się przez kilka tygodni lub miesięcy, a u poniżej 1% z nich stężenie bilirubiny przekracza 20mg/dl. Noworodki te wykazują prawidłowy przyrost masy ciała i łaknienie, a wyniki laboratoryjne nie odbiegają od normy.

 

Istnieją dwie postaci żółtaczki zwiazanej z karmieniem piersią:


1. Wczesna żółtaczka (tzw. żółtaczka związana z karmieniem piersią)
Pojawia się w 1 tyg. życia. Stężenie bilirubiny przekracza 12mg/dl (najwyższe 3.- 6. doba).


Karmienie piersią w pierszych dobach po urodzeniu może być nieefektywne, w związku z czym dochodzi do niedostatecznej podaży kalorii i opóźnionego pasażu smółki przez jelita dziecka. To właśnie opóźnienie wydalania smółki jest prawdopodobnie podstawowym czynnikiem etiologicznym żółtaczki wczesnej. Do momentu jej wydalenia jest ona potencjalnym źródłem bilirubiny, która może ulec zwrotnemu wchłonięciu.

 

Noworodki karmione piersią, z powodu dopiero rozpoczynającej się laktacji u matki, wydalają w pierwszych dobach znacznie mniej smółki niż noworodki karmione sztucznie.


Czynnikiem wpływającym na nasilenie źółtaczki okresu noworodkowego jest także flora bakteryjna przewodu pokarmowego. Kolonizacja bekteryjna jelit u noworodków karmionych piersią jest wolniejsza niż karmionych sztucznie.


Karmiąc dziecko co 2 - 3 godz. w perwszych tygodniach życia, możemy zapobiec żółtaczce (unikać dopajania dziecka glukozą!!).


2. Późna żółtaczka (tzw. żółtaczka pokarmu kobiecego)
Rozwija się pokoniec 1. tygodnia życia i może trwać do 12 tyg. Stężenie bilirubiny zwykle nie przekracza 17mg/dl, jedynie czasami może dochodzić do 30mg/dl.


Istnieje 70% prawdopodobieństwa wystapienia tego typu żółtaczki u noworodka, którego rodzeństo ją przebyło.


Za wystąpienie późnej żóltaczki odpowiedzialna jest znajdująca się w mleku kobiecym  β-glukuronidaza, przyspieszająca rozkład bilirubiny w jelitach, co prowadzi do wzmożonego powtórnego wchłaniania jelitowo - wątrobowego bilirubiny.


Stężenie bilirubiny obniża się zwykle 24 - 72h po zaprzestaniu karmienia piersią. Powrót do karmienia naturalnego może zwiększyc stężenie bilirubiny o 1-3mg/dl. Jednak nie należy pochopnie przerywać karmenia naturalnego u wszytskich noworodków z żółtaczką, jedynie u których stężenie bilirubiny zagraża wystąpieniem encefalopatii bilirubinowej.

Jak zapobiegać nasilonej żółtaczce noworodków?

Wciągu kilku pierwszych dni po urodzeniu karm swoje dziecko piersią 8 - 12 razy na dobę.


Jak już wspomniałam, jedną z przyczyn nasilonej żółtaczki noworodków jest niewystarczająca ilość kalorii spożywanych przez dziecko i/lub odwodnienie, dlatego częstsze karmienia piersią zmniejszają ryzyko wystąpienia takiego problemu.


Jeśli karmisz piersią, nie podawaj swojemu dziecku do picia wody ani roztworu glukozy.


Postępowanie takie nie zapobiega żółtaczce ani nie zmniejsza stężenia żółtego barwnika (bilirubiny) we krwi, natomiast zmniejsza ilość wartościowego mleka (i kalorii) zjadanego przez Twoje dziecko.


Dodatkowe płyny należy podawać tylko odwodnionemu noworodkowi lub niemowlęciu, a decyzje w tej kwestii podejmuje lekarz.


Przy wypisie z oddziału noworodkowego zapytaj lekarza, jak przebiegała żółtaczka u Twojego dziecka i jak powinnaś postępować w domu (zapytaj, czy konieczne jest kontrolne badanie lekarskie i ocena stężenia bilirubiny).


Żółtaczka u noworodka zwykle nie wywołuje negatywnych następstw, jednak w wyjątkowo rzadkich przypadkach – gdy leczenie rozpoczęto z opóźnieniem i stężenie bilirubiny we krwi znacznie się zwiększyło – może dojść do uszkodzenia mózgu. Praktycznie nigdy się to nie zdarza u zdrowych, donoszonych noworodków.


Jeżeli stężenie bilirubiny u noworodka jest bardzo duże lub zbyt szybko się zwiększa, stosuje się ciągłe (przez całą dobę) naświetlanie jak największej powierzchni skóry dziecka promieniami ultrafioletowymi (UV) emitowanymi przez specjalną lampę (tzw. fototerapia).

 

Promienie UV rozkładają bilirubinę w skórze do jej bezbarwnych produktów nieszkodliwych dla komórek i rozpuszczalnych w wodzie, a przez to łatwiej wydalanych z organizmu. Należy osłonić oczy i narządy płciowe u chłopców. Ułożyć dziecko 40 - 50cm od lamp oraz zmieniać pozycję dziecka co 2 - 3h. Należy również pamiętać o zapewnieniu prawidłowej podaży płynów i kalorii, a także o tym, aby co ok. 2h przemywać oczy dziecka roztworem soli fizjologicznej.

 

Bardzo rzadko, gdy fototerapia nie pomaga, konieczne jest wymienne przetoczenie krwi (wymiana części krwi dziecka). Przetoczenie krwi jest stosowane w celu natychmiastowego obniżenia stężenia bilirubiny oraz wyrównania powstałej niedokrwistości. Za pomocne uznaje się również podanie immunoglobulin.

 

2016-12-07